Gaziantep’te 65 çeşit üzüm yetişirmiş.
Gaziantepli altı gün çalışır bir gün yer derler. Gaziantepli damak tadına ve midesine biraz düşkündür. Bunun en bariz örneklerinden birisi de sadece sofrada yenen “Hönüsü” üzümünü yetiştirmesidir. Hönüsü üzümün en önemli özelliği meyve olarak yenebilmesi dışında hiçbir ekonomik değerinin olmamasıdır. Kara iklimine göre biraz daha serin yerleri seven hönüsü üzümün en güzeli Sof Dağı civarında yetişenidir. Tüm üzümler bittikten sonra yetişen hönüsü kasım ayına kadar Gaziantepli’nin sofrasını süsler. Koyu bordo rengi iri taneleri ile kütür kütür yenişi ile diğer üzüm çeşitlerinden farklı olan hönüsü üzüm üzerine şöyle bir öykü anlatılır: İki bağ komşusu birbirleri ile derin bir sohbete dalmışlar. Aşağı bağdan kütür kütür sesler gelmeğe başlamış. Bu gürültü nedir komşu, demiş. Öteki komşu meraklanma komşu, demiş bizim çocuklar aşağıda hönüsü üzüm yiyorlar, 0onun kütürtüsü demiş. Gazianteplilerin damak tadını ve yeme zevkini fethettiği için üzerine türkü bile yakılmıştır.
Hönüsü üzüm
Kör olsun gözün
Tutmasın dizin
Hacı cav cav
Ah canıma değsin
Şişeler lingo lingo şişeler diye devam eder.
Gaziantep’in üzüm mahsulü çeşitleri diğer yerlerle kıyas edilmeyecek kadar çoktur .Bu durum bir takım sanatların doğmasına vesile olmuştur. Gaziantep’te reçel ve helva eskiden beri üzümden yapılırdı. Şekerin varlığı yokluğu pek tesir etmez. Yaz mevsiminde üzümlerimiz tabi bir sıra takip ederler. Üzümün ilk müjdesi tahannebi bağlarından gelir. Bunu kara ve kabarcık takip eder. Hönüsü ve dökülgen soğuk havaya tahammullü olduklarından Hevenk olarak asılır, saklanır. Martın sonuna kadar saklanır. Bertiz kabarcık denen diğer üzümümüz mart sonuna kadar saklanır. Tespit edebildiğim üzüm çeşitleri şunlardır:
1-Tahannebi
2-Kara üzüm
3-Yörük karası
4-Kabarcık
5-Tosbağa kabarcığı
6-Hıyam kabarcığı
7-Bertiz kabarcığı
8-Hatun parmağı
9-Tüm tümü
10-Kara azezi
11-Saçak azezi
12-Çörtük azezi
13-Sarı azezi
14-Çiloreş azezi
15-Babacan azezi
16Antep karası
17-Adana karası
18-Öküz karası
19-Muhammediye
20-Kızlar tahtası üzümü
21-Künefi. Hönüsü
22-Kırmızı hönüsü
23-Ak hönüsü
24-Bab hönüsü
25-Dımışkı
26.Peygamber üzümü
27-Rumi üzümü
28-Dökülgen
29-Kuş üzümü
30-Horoz yüreği
31-Övezi üzümü
32-Besni ağ üzümü
33-Sarı Besni üzümü
34-Deve gözü
35-Mahrabaşı
36 Şam kabarcığı
37-İhtiyar çökerten üzümü
38-Tilki üzümü
39-Serpene kıran üzümü
40-Keçimemesi üzümü
41-Ariş üzümü
42- Yedi veren
43-Helvacı üzümü
44-Kara alaca üzümü
45-Eşki kara üzümü
46-Bal üzümü
47-Arif paşa üzümü
48-Koca boğan üzümü
49-Misk üzümü
50-Şilfoni üzümü
51-Beyaz kare üzümü
52-Tilgören üzümü
53-Baltalı topacık üzümü
54-Hafız ali üzümü
55-Şiko kozak beyazı üzümü
56-Pembe çekirdeksiz üzüm
57-Yuvarlak çekirdeksiz üzüm
58-Sumalık rumi üzümü
59-Müşküle üzümü
60 Şam razakısı
61-Beyaz sergi üzümü
62-Müşküle üzümü
63-Razakı üzümü
64-Pembe gamze üzümü
65-Sultani üzümü
Bu yukarıdaki üzüm çeşitlerinden kaç tanesi kaldı acaba? Günümüzde İslâhiye ve Kilis civarında yeniden güzel üzüm çeşitleri üretilmektedir.
Ali Koçum.
