1878 Berlin Antlaşması’na yoğun olarak yaşadıkları Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kendilerine yönelik ıslahat yapılması hükmünün eklenmesini sağlayan Ermeniler yine bu antlaşmaya dayanarak önce özerklik sonra da bağımsızlık edebilmek için 1895 ve 1896 yıllarında Anadolu’nun bir çok yerinde isyanlar başlattılar. Bu isyanlar biri de 1895 yılında Antep’te gerçekleşti. Antep’te Türk ve Kürtlerden sonra Ermeniler büyük bir çoğunluğu oluşturur ve bunlar memleketin sanat ve ticaretini elinde tutardı. Ermenilerin pek azı çiftlik ve hayvan beslemekle uğraşırdı. Ancak ticaret ve sanayide Türklerle beraber çalışan Ermeniler de vardı. XIX. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Antep’te teşkilatlanmaya başlayan Hınçak Ermeni Komitesi üyeleri 16 Kasım 1895’te Antep’teki Müslüman ve Ermeni nüfusu bir birine kırdırmak için olayları başlattı. Anadolu’nun, Ermeni nüfusunun yoğun olduğu diğer bölgelerinde olduğu gibi Halep vilâyetinin ikinci büyük şehri olan Antep’te de Ermeni gençleri genellikle okullar vasıtasıyla örgütlenmekteydiler. Gerek misyoner okulunda gerekse Ermenilerin kendi okullarında verilen eğitim ile ayrılıkçı fikirler Ermeni gençlere aşılanmaktaydı. Antep’teki Hınçak teşkilatlanmasında da en etkin rolü okul hocaları üstlenmişlerdi. Nitekim Antep ve Kilis’teki Hınçak cemiyeti şubeleri, mektep hocalarının liderliğinde faaliyetlerini yürütmekteydiler. Bu çalışmada 1895 olayları ve olayların yaşanmasında şehirdeki misyonerlerin rolü incelenerek konu ile ilgili yabancı devlet konsoloslarına ait raporlar ve misyoner kaynakları değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada The New York Times gazetesinin arşivindeki konu ile ilgili haberler ışığında 1895 Antep olaylarının Avrupa’da ki yankısı irdelenmiştir.
Çalışmanın tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
