Alman Arkeolog Max Von Oppenheim 1899 da bu civara gelmi?.Kargam??’taki hitit ?ehrinde kaz? yapm??. Almanya’ya salm??.
Sonrada ?ngilizler 1911 de kazm??, British Museum’a salm??lar.
Onlar gitmi?, sonra Frans?zlar Antep Harbinde kaz? yap?p birka� par�a da Louvre’a yollam??lar. S?n?r �izilirken bu ?ehrin bir k?sm? Suriye topraklar?nda kalm??t?r.� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � Max von Oppenheim, 1860 y?l?nda bankac? Oppenheim�in o?lu olarak d�nyaya geldi. ?lerleyen y?llarda o da bankada y�netici oldu ama bankada �al??maya �ok hevesli de?ildi ve kendi ki?isel �?karlar? i�in u?ra??yordu. Banka, Bel�ika Krall???�n?n �ok vah?ice s�rd�r�len s�m�rgesinde demiryolu in?a eden ve y�ksek karlar kazanan �Chemin de Fer du Congo� ?irketinin de hissedar?yd?.
Amcas? D??i?leri Bakanl???�n?n s�m�rge b�l�m�nde kilit bir isim olan Max von Oppenheim, K�lnl� ?irket ve bankerler i�in �Alman-Do?u Afrikas?�n?n en verimli b�l�m�nde bir plantasyon ayarlad?. 1893 y?l?nda da bug�nk� Tanzanya�da, Alman Ba?bakan?�n?n izniyle b�y�k �apta bir araziyi m�lk�ne ge�irdi. Daha sonra Oppenheim, Ren Handei-Plantasyon ?irketini kurdu. Zorla �al??t?r?lan yerli i?�ilerin yard?m? ile burada kahve ve kenevir yeti?tirdi. ?irket �ok daha sonralar? 1945 y?l?nda �Nazilerle� birlikte iflas etti.
Oppenheim Bankas?, Konsortium der Deutschen Orientbank (DOB)�a aitti ve Alman ?mparatorlu?u�nun d??arda faaliyet s�rd�ren bankalar? aras?nda �nde gelenlerden biriydi. Banka �rne?in, �in�de Alman s�m�rgeleri i�in demiryollar?n? finanse ediyordu. Bunlar?n aras?nda en b�y�k proje Ba?dat Demiryollar? idi ve bu b�y�k proje Phlipp Holzmann taraf?ndan in?a ediliyordu. Bunu daha sonra Atat�rk T�rkiye�sinin silahland?r?lmas? izledi.
G?ZL? KE??FLER
Max von Oppenheim Ortado?u ve Afrika�daki ?ngiliz ve Frans?z s�m�rgelerinde oldu?u gibi, y?k?lan Osmanl? ?mparatorlu?u�unda da �ok say?da ke?if gezisi yapt?. Araplar gibi giyindi, Arap�a �?rendi, Bedevilerin ya?am?n? ara?t?rd? ve kendisini Araplar?n kan karde?i olarak sundu. Co?rafi bilgileri daima s�m�rge perspektifi ile de?erlendirdi.
Oppenheim Kahire�de ?mparator konsoloslu?unda el�ilik �yesi ve daha sonra ate?e oldu. Masraflar? i�in hem devletten hem de babas?ndan y�kl� para al?yordu� D??i?leri Bakanl??? ona �ok b�y�k olanaklar sunuyordu. Aylarca ara?t?rmalar yap?yor ve aylarca Almanya�da ba?kentte kalabiliyordu. B�lgeden edindi?i bilgileri do?rudan ba?bakana ve imparatora g�nderiyordu. Berlin�e geldi?inde majestelere �farkl? b�lgelerdeki M�sl�manlar �zerine� bilgiler veriyordu. ?mparator kendisini �d�nyadaki 300 Milyon M�sl�man�?n dostu� olarak tan?t?yordu; ��nk� y?k?lan Osmanl? ?mparatorlu?u�nu ya?malamak istiyordu ve ajan? Oppenheim bunu severek yap?yordu.
Deutsche Bank�?n s�zc�s� Georg von Siemens, 1899 y?l?nda gizli diplomatlara Ba?dat Demiryolu Hatt?�n?n g�zergah?n? belirlemeleri i�in ara?t?rma yapmalar?n? �nerdi. Ama D??i?leri Bakanl??? buralarla ilgilenen di?er s�m�rgeci B�y�k Britanya�y? k?zd?rmamak i�in onay vermeyi reddediyordu. Oppenheim �zel olarak ara?t?rmalar? �zerine ald? ve demiryolu hatt?n?n g�zergah? i�in �nerilerde bulundu.
RASTLANTI B?R BULU?
Bu ara?t?rma s?ras?nda Oppenheim �zeri ��l kumu ile kapal? Tell-Halaf Saray?�n?n kal?nt?lar? ile kar??la??r. Derhal diplomatik g�revlerini b?rak?p arkeolog rol�n� oynar ve 1911 y?l?ndan sonra saray?n oldu?u b�lgede kaz? �al??malar?na ba?lar.
Bin deveden olu?an bir kervanla aralar?nda portatif bir demiryolu olmak �zere en modern ara�lar? kaz? alan?na getirtmeyi ba?aran Oppenheim kendisine pahal?, sa?lam bir ev yapt?r?r.
Kaz? i�in aralar?nda �ocuklar?n da oldu?u erkek, kad?n be? y�z elliye varan g�ndelik�i tutar. �ok s?cak g�nlerde de g�nl�k �al??ma s�resi on saat s�rer. K�t� �al??ma ko?ullar?na kar?? grev yapanlar, �de?er bilmezlik� ve �itaatsizlikle� su�lan?r. Oppenheim kaz?n?n masraflar?n? bankadaki 240 bin Mark�?n faizinden ve bankadaki bir kazan� pay?ndan kar??l?yordu. Sadece babas? ilk iki y?lda ek olarak 750 bin Mark (bug�nk� de?eri yedi Milyon Euro) vermi?ti.
Kaz?n?n ilk a?amas? 1911�den 1913 y?l?na kadar s�rd�. Bu d�nemde bulunan ?aheserin �at?s? hayvan fig�rlerinin �zerinde y�kselen tanr? fig�rleri taraf?ndan tutulan bir kocaman kap?yd?. Oppenheim buluntuyu sorun olmadan T�rkiye �zerinden nakledebilmek i�in ?mparator II. Wilhelm�den yard?m istedi.
�
TER�R STRATEJ?S? OLARAK ARKEOLOJ?
A?ustos 1914�de Birinci D�nya Sava?? ba?lad???nda Oppenheim tekrar D??i?leri Bakanl???�na d�nd�. Ve ?mparator�a, �D�?manlar?m?z?n, M�sl�man B�lgesinin Devrimcile?tirilmesine ?li?kin Muht?ra� adl? bir belge sundu. Belgede T�rkiye, M?s?r, Hindistan, Irak, ?ran, Fas, Cezayir, Tunus ve Afganistan da dahil olmak �zere �lke �lke arkeoloji vesilesi ile kazan?lacak M�sl�man liderlerinin ad?n? say?yordu. Ezeli d�?man ?ngiltere�nin s�m�rgelerinde �?ngilizleri �ld�recek� g�n�ll� �eteler silahland?r?lmal?yd?. T�m bunlar i�in para sorun de?ildi.
Muht?rada ayr?ca �Araplar kutsal sava? (cihad) i�in k??k?rt?lmal? ve bunun i�in haz?rlanmal?� diye yaz?yordu. Mekke, Medine, Cidde�de b�rolar tutup hac?lara y�nelik i�in ajitasyon yap?lmal?yd?. Ayr?ca camilerde ve okullarda militan M�sl�manlara ter�r e?itimi vermek �zere Alman dan??manlar g�revlendirmeli ve �Bak� petrol yataklar? kundaklanmal?; Britanya Commonwealth�in can damar? olan S�vey? Kanal?�na, Oppenheim�?n yard?mc?lar? taraf?ndan y�nlendiren �Allah?n sava?�?lar?� taraf?ndan sabotaj eylemleri d�zenlenmeliydi.
Sava??n ilk y?llar?nda yeni bakanl?k cihad ajitasyonu i�in M�sl�man �lkelerde otuz alt? haber b�rosu a�t?. Bildiri ve kitaplar Arap�a, T�rk�e, Fars�a, Urduca, �ince, Rus�a da aralar?nda olmak �zere yirmi d�rt dile �evrildi. Ama t�m �abalara ra?men �Cihad made in Germany� amac?na ula?mad?.
NAZ?LERDEN M�KAFAT
Openheim 1927 y?l?ndan 1929 y?l?na kadar kaz? �al??malar?n? s�rd�rd� ve bulunan eserleri Frans?z manda y�netiminin onay? ile Almanya�ya getirmeyi ba?ard?. Bat?l?lar bulanan eserlere kendi mallar? g�z�yle bak?yorlard? ve sadece bunlardan k���k bir k?sm?n? yerlilere b?rakt?lar. Sanat ve k�lt�r h?rs?zl??? onlara gayet normal g�r�n�yordu.
�Arkeolog� Oppenheim, 1929 y?l?nda Max von Oppenheim Vakf?�n? kurdu. Tell Halaf�da bulunan eserler bug�n hala bu vakfa ait. Oppenheim, eserleri Berlin Charlottenburg�daki eski sanayi salonunda sergiledi. Eserler, Kas?m 1943�deki bir bombard?manda parampar�a oldu. Fakat bu zor d�nemde bile rejim, A?ustos 1944 y?l?na kadar 27 bin k?r?k par�ay? trakt�rlerle M�ze Adas?�na ta??d?.
Nazilerin Oppenheim�a deste?i bunla da s?n?rl? olmad?. Birinci D�nya Sava??�?ndan sonra ailesi ve bankas? b�y�k bor� y�k� alt?na giren Opennheim�lara uygun krediler verilerek zararlar?n? kar??lama ?ans? verildi.
Harabe olan eserler daha sonra DAC (Demokratik Almanya Cumhuriyeti) taraf?ndan Bat? Almanya�ya verildi. Bunlar kamula?t?r?lmad? ve at?lmad? da. DAC�nin y?k?lmas?ndan sonra Max von Oppenheim Vakf? harabe olan eserleri �d�n� olarak Prusya Vakf?�na verdi. 1999 y?l?ndan beri D??i?leri Bakanl???, Alman Ara?t?rma Toplulu?u ve �zellikle Oppenheim Bankas? gibi bir ka� kurulu?, bu eserlerin yeniden restore edilmesini desteklediler.
B�ylece 27 bin par�aya ayr?lm?? eser 8 y?l s�ren ve son d�nemlerin en b�y�k ve en pahal? restorasyon �al??mas?yla birle?tirilmi? oldu.
Restorasyonun ana sponsoru olan Oppenheim Bankas?, 2009 y?l?nda iflas etti. Ama bu bile vakf?n s�zc�s� Christopher von Oppenheim�in bir �ok kurulu?la �al??malar?na engel olmad?. O d�nemin D??i?leri Bakan? Frank-Walter Steinmeier serginin a�?l???nda kameralara ?�yle Cialis 5 mg diyordu: �Max von Oppenheim, Alman-Arap ve Alman-T�rk ortakl???n?n �nc�lerinden birisidir ve bu bak?mdan bug�nk� �al??ma i�in de bir �rnektir.�
* Die Junge Welt Gazetesi�nden al?nm??t?r
�eviri: Mehmet Salim..
Aintab, 1899.�Alman Von Oppenheim’?n g�z�nden Aintab.
�
� 
�
��
