1874 yılında eğitime başlayan Merkezi Amerikan Koleji’nin Tıp departmanı 1876’da hizmete girmiştir. Okul mütevelli heyeti Amerika’da bulunan 9 üyeden oluşurken, altta idare heyetindeki 13 kişi Osmanlı topraklarında yaşayan misyonerler ve Ermenilerdi.Avrupa’da bu dönemde ilkokul 6. ortaöğretim 7 yıl, daha sonra üniversite eğitimi verilirken, kolej Amerikan eğitim sistemine göre organize olmuştu.
Yaygın eğitim 8,yüksekokul (lise) 4 yıl, kolej 4 yıl idi. Okulda çalışan idari personel ve öğretmen kadrosu da Ermenilerden oluşturulmuştu. Okulda eğitim gören öğrenciler Antep, Maraş, Urfa, Gürün, Haçin, Kilis, Diyarbakır, Sivas,Siverek, Hatay, Harput. Arapkir, Çermik, Adana’dan toplanmış Ermeni çocuklardı.
1876’da kazada Müslümanlara ait bir rüştiye (ortaokul) varken ikincisi 1908’de açıldı. İdadi (lise) ise 1911 ‘de eğitime girdi.1854’de gayrimüslimlerin eğitildiği 3 ortaokul varken, 1900’de bu sayı 11 e çıkmıştır.Müslüman öğrenciler ise Antep’teki Darü’l-Harir (ipekçilik okulu) dışında yalnızca Halep Sultanisi’ne gidebiliyordu. Ermeni wholesystemsresearch.org çocukların okul sonrası kendi yörelerine giderek faaliyet gösterecekleri düşünülürse, Amerikalıların etki altına almak istedikleri bölge de açıkça görülür.
Öğrencilerin yaklaşık 2/3 si Protestan, diğerleri Gregoriendi. 1914 öncesinde okulda yalnızca 3 Müslüman öğrenci bulunuyordu. Bu da doğaldı çünkü kolej yerli Ermenilerin de çalışmaları ve paralarıyla kurulmuştu. Müslümanlar side effects of Nandrolone Phenylpropionate yerel güçlerle de bir şeyler yapılabileceğinin geç farkına varmışlardı. Örneğin Ermeni yetimhaneleri Amerikan-İngiliz vakıfları ve yerli Ermenilerin işbirliği ile kurulup, işletilirken, Antep zenginleri ilk Müslüman çocuklara ait yetimhaneyi XX. yüzyıl başında yapabildiler.1870’lerden sonra ABCFM ve kiliseler kız çocukların da eğitimine önem vermeye başladılar. Bu okulların öğretmenleri de kadınlardan seçildi. Mrs.Schneider, Myra Practor, Ellen M. Pierce, Lucille Foreman, Mrs.Merill, Blake, Mrs.Norton Amerikalı öğretmenlerden bazılarıydı.. Bu okul 1907’den 1912’ye kadar gelişme gösterdi ve öğrenci sayısı bu sürede ikiye katlandı.Antep’te XIX. yüzyılda 18 medrese bulunuyordu. Vakıflar tarafından yürütülen bu kurumlarda din ağırlıklı eğitim yapılmaktaydı.Buna karşın,kolejde açıldığı yıllarda İngilizce, modern Ermenice, eski Ermenice, Türkçe, matematik, cebir, geometri, trigonometri ve ölçüm, doğa felsefesi,astronomi, coğrafya, psikoloji, Ermeni, Türk ve Dünya Tarihi okutulurken,Birinci Dünya Savaşı öncesinde dersler din bilimleri ,doğa bilimleri matematik bilimleri , hayat bilgisi, insan bilimleri, genel tarih ve Osmanlı tarihi, felsefe, hukuk bilgileri, ticaret ve ekonomi bilgileri,eğitim bilimleri, madencilik,Osmanlı dil ve edebiyatı, Ermenice, Arapça İngilizce, Almanca, Fransızca, Yunanca, güzel yazı, resim , beden şeklinde değişmiştir. Bu derslerden farklı olarak 1914-1915 eğitim döneminde İbranice de okutulmuştur. Ermenice derslerinde Türkçe konuşmak kesinlikle yasaklanmıştır.
Kaynak : Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi
S 40, Kasım 2007, s. 615-623
Doç. Dr. Bülent ÇUKUROVA
