Gaziantep Evleri

Yap? Malzemeleri

Antep evlerin genelinde b�lgede �ok�a bulunan beyaz ta?, mermer �e?itleri (�arp?n mermeri) ve bazalt ta?lar kullan?lm??t?r. Yap? ta?lar? kullan?ld?klar? yerlere g�re se�ilirken, renkli ta?lar g�rsel sanatlara �rnek te?kil edecek ?ekilde �zenle kullan?lm??t?r. Binalar?n in?as?nda kullan?lan ta?lar do?a ?artlar? g�z �n�ne al?narak se�ilmi?, ev planlar? d�?�n�lerek �l��lendirilmi? ve yerel isimler konulmu?tur. Ta?lar �l��lerine g�re isimler alm?? ve belirli bir standart olu?turulmu?tur. Ta??y?c? ta?lar ayr?, duvarlarda �r�len ta?lar ayr? se�ilmi?, dayan?kl?l?k temel ?art olsa da g�rsellik �n planda tutulmu?tur.

Bah�e ve sofa yer d�?emelerinde, odalar?n giri?lerinde ve basamak al?nlar?nda renkli ta?lar yo?un olarak kullan?lm??t?r.

Mermer a??rl?kl? olan bu ta?lar, sar?, k?rm?z?, pembe, beyaz, bej ve siyah renklerden olu?maktad?r. Yer d�?emelerinde a??rl?kl? olarak kullan?lan bu ta?lar genellikle evin yap?ld??? Gaziantep s?n?rlar? i�erisindeki ta? ocaklar?ndan elde edilmi?tir. �ok �zel bir ihtiya� olmad??? takdirde farkl? illerden ta? getirilmemi?tir.

mara? (2)Ta? �e?itleri �?kar?ld??? b�lgelerdeki isimleriyle an?lmaktad?r. Bazen ta? �?kar?ld??? b�lgenin ad?n? al?rken bazen bulundu?u b�lgeye kendi ismini vermi?tir.

Gaziantep merkeze ba?l? �arp?n k�y� civar?nda �?kar?lan k?rm?z?y? and?ran pembe ta?lar da ��arp?n ta??� olarak adland?r?lm??t?r.� Antep evlerinde �zellikle temel ta?? olarak kullan?lan siyah renk olan bazalt ta? ise �Karata?� olarak an?lmaktad?r. Bu ta? yo?un olarak bulundu?u b�lgeye kendi ad?n? vermi? o b�lge �Karata?� Mahallesi olmu?tur. Karata? b�lgedeki bazalt ta?lar arazi �zerinde da??n?k olarak bulunmaktad?r. Ta? yontucular ev yap?laca?? zaman bu ta?lar? araziden toplay?p i?lemek suretiyle kullan?l?r hale getirmi?lerdir. Karata??n �?kar?ld??? bir ta? oca?? yoktur.

Evlerin yap?m?nda kullan?lan en �nemli malzemelerden birisi olan s?valar ve har�lard?r. S?va har�lar?nda s�nm�? kire�, k�l ve kendir tohumu a??rl?kl? olarak kullan?lm??t?r. Beyaz s?va, kara s?va, Halep s?vas? gibi farkl? isimlerle an?lm??t?r. Beyaz s?va ile Halep s?vas?n?n harc? ayn? olup kara s?vada k�l kullan?lm??t?r. Bu s?valar do?al malzemeden yap?ld??? i�in hava ve nefes alan s?valar olarak bilinmektedir. S?valarda desen �?karmak veya farkl? renklerde s?va yapmak istendi?inde har� i�erisine boya kat?lm?? ve farkl? renkler elde edilmi?tir.

Antep evlerinde kullan?lan “Havara” ta?, i?lenmesi kolay, yumu?ak yap?l?d?r. Havara ta?oca??ndan �?kar?ld???nda yumu?akt?r ancak zaman i�erisinde hava ile temas ve g�ne? g�rmesiyle sertle?ir. Yine Gaziantep�te kullan?lan ve sert bir ta? olan Keym?h ta?? olup d?? cephelerde a??rl?kl? olarak kullan?lm??t?r.

Yap? ta?lar? kullan?ld?klar? yere ve �l��lerine g�re isimlendirilmi?tir. M�savat ta??n?n kal?nl??? 21 cm, boyu ise 45 cmdir. “Alt? ayakl?”, “be? ayakl?” gibi farkl? �l��de olanlar? da vard?r. �Belleme� ta??, binalar?n k�?elerinde kullan?lm??t?r. �Acceli� ta? be? taraf? d�zeltilmi? ta?t?r. �Destir� ta?? binalarda ayak yerine dik olarak kullan?l?r. �Zaviye� ta?? ise pencere k�?elerinde kullan?lan ta?t?r. �Kertme� ta?? kap?n?n iki yan?na konulan ta?t?r. �Atlama� ta?? ise kap?lar?n ve pencerelerin �st k?sm?na konulan ta?a verilen isimdir. �Kolsun� ta?? cumba ve sa�aklarda ta??y?c? g�revini �stlenen ta?t?r. �Kalak� ta?? k���k bo?luklar? doldurmak i�in, �Hampara� ta?? �ift katl? duvar?n aras?n? doldurmak i�in ve �Halik� ta?? k?r?k ve hatal? yontulmu? ta?lara destek i�in kullan?lm??t?r. Ayr?ca kullan?ld??? yere g�re isimlendirilen ta?lar vard?r. Merdiven ta?? ve minare basamak ta?? gibi �rnekleri vard?r.

 

Evlerin Planlar?

B�lgenin co?rafi yap?s?, iklimsel �zellikleri ile geleneksel mimarisinin etkin oldu?u Antep evlerinin planlar? kendine has �zellikleri ta??maktad?r.

Antep evlerinde planlar tamamen i�e d�n�k uygulanm??t?r. L tipi planl? yap?lardan �rnekler bulunsa da kar??l?kl? iki yap?n?n bulundu?u planlar �o?unlukla kullan?lm??t?r. Gaziantep�te g�ne?ten daha fazla faydalanmak amac?yla k?ble (g�ney) ve poyraz (kuzey) y�nl� binalar bulunmaktad?r.� Evler genellikle iki katl? olup ayr?ca bodrum kat? bulunmaktad?r. L plan tipi, U plan tipi gibi bir�ok plan tipi bulunmakla beraber yerel �zelliklerinden kaynaklanan farkl?l?klar? mevcuttur.

Osmanl? d�nemi Antep evlerinde yap?lar k?ble ve poyraz olarak kar??l?kl? iki binadan olu?maktad?r. Binalar bah�e etraf?nda �e?itli ?ekillerde konumland?r?lm?? ve farkl? planlar ortaya �?km??t?r. Ancak kar??l?kl? iki yap?dan olu?an model,� genel bir plan olarak kar??m?za �?kmaktad?r. Antep evlerinin sokakla olan ili?kisi ise yaln?zca d?? kap?d?r. D?? duvarlar y�ksek ve sa??r yap?lm??, havaland?rma i�in �st k?s?mlarda delikler, bo?luklar b?rak?lm??t?r. Mutfak, tuvalet, ah?r ve bodrum gibi b�l�mlere �hayat� denilen bah�eden girilmektedir. Bah�esinde kuyu, �gane� denilen k���k havuzu, �z�m ezmek i�in kullan?lan �sal� bulunmaktad?r. Bah�enin taban? yerel ta?larla d�?enmi?, ta?lar?n renk c�mb�?� i�erisinde �e?itli geometrik motifler yap?lm??t?r. Odalarda s?ral? pencereler ve �zerinde havaland?rma ve ???k ama�l? yap?lm?? olan k���k pencereler bulunmaktad?r.

Sofaya d?? merdivenlerden �?k?larak ula??l?r. ?�, d?? ve orta sofal? tabir edilen modeller bulunmaktad?r. Sofan?n konumuna g�re buradan odalara ge�ilir. ?� sofal? evlerde ise i�eriden bir merdiven kullan?lm??t?r. Sofas?z evlerde ise d?? merdivenlerden do?rudan odalara ula??l?r. Sofa giri?lerinde s�tunlarla desteklenen kemerler g�ze �arpar. Kemerlerde Hvorfor Cialis prisfald har en negativ reaktion ta? i?�ili?inin �rneklerini g�rmek m�mk�nd�r. Evlerde �st �rt� �at?d?r. Genellikle �k?rma �at?� olarak adland?r?lan model kullan?lm??t?r. Antep evlerinin planlar?nda her ?ey g�nl�k kullan?ma g�re tasarlanm??t?r.

 

Ta? ??�ili?i

Gaziantep�in bulundu?u co?rafyada ta? �ok �nemli bir malzemedir. Orman?n az olmas? ve iklim ?artlar? ta? kullan?m?n? �nemli hale getirmi?tir. Bu nedenle y�z y?llard?r ta? i?�ili?i �nemli bir meslek, ta? ustal??? ise meslekten �te bir sanat olarak kabul g�rm�?t�r. Bu y�rede bir�ok ta? ustalar? yeti?mi? ve civar illerdeki bir�ok �nemli esere katk? sa?lam??lard?r.

Osmanl? d�nemi Antep evlerinin yap?m?nda farkl? ta? �e?itleri kullan?lm??t?r. Bu ta?lar?n bir k?sm? yumu?ak olmas?na ra?men ta? oymac?l???n?n sert Keym?h ta??nda ve bazalt Karata?larda kullan?ld???n? g�rmekteyiz. Genellikle sofa giri?lerindeki s�tun ba?l?klar?nda, i� ve d?? kap? ta�lar?nda, �at? eteklerinde, ku? pencerelerinde, oda pencerelerinin bah�eye bakan y�zlerindeki atlama ta?lar?n?n �zerinde ve kitabelerde ta? i?�ili?i �rnekleri g�rmekteyiz. �zellikle sofa s�tunlar?nda mukarnaslar (1), d?? cepheye yap???k olarak yap?lan merdivenlerdeki i?�ilikler yap?lar?n en �nemli �zellikleri olarak kar??m?za �?kmaktad?r.

Geleneksel Antep evlerinde ta? s�slemeler avluya bakan cephelerde, sokak ve avluya bakan bina kap?lar?n?n ta�lar?nda, pencere s�velerinde ve havaland?rma ama�l? kullan?lan k���k pencerelerde (ku? ta?as?) ta? i?�ili?inin �zel �rnekleri bulunmaktad?r. �zellikle havaland?rma ve odalar?n ???k almas? i�in oda pencerelerinin �st k?sm?na s?ral? olarak yap?lan bu pencereler �zel ta? i?�ilikleri mevcuttur. Baz? pencere ta�lar?nda ay ve y?ld?z, servi ve �?nar a?ac? gibi motiflere de rastlanmaktad?r. Sofalardaki s�tun ba?l?klar?nda mukarnaslar ve �e?itli s�slemeler bulunmaktad?r. Kitabelerdeki ta? i?�ili?i ve s�slemeli yaz?lar binalardaki en g�steri?li alanlar olarak kar??m?za �?kmaktad?r.

  1. Mukarnas: S�tun ba?lar?nda ve cami minarelerinde yap?lan bir t�r ta? oyma modeli.

Ah?ap ??�ili?i

Ah?ap, binalarda temel yap? malzemelerinden birisi olup genellikle i� mek�nlarda kullan?lm??t?r. Odalar?n tavanlar?nda, cumbalar?n ve sofa �?k?nt?lar?n?n altlar?nda kolsun ta??(Ah?ap) olarak, baz? pencere ve kap?lar?n �st k?s?mlar?nda ta??y?c? olarak kullan?lm??t?r.

Antep evlerinin tamam?nda soka?a bakan k�?kler, sa�aklar ve cumbalar ah?ap malzemeden yap?lm??t?r.

Antep evlerindeki ah?ap malzemeden yap?lan k�?k ve sa�aklar d?? y�zeyi do?an?n olumsuz ?artlar?na kar?? koruma amac?yla kal?n teneke (Tudya olarak bilinir)) ile kaplanm??t?r. Duvar b�l�m� ba?dadi sistem denilen �?talardan �r�lm�? ve i�erisinde hava ve suyu ge�irmeyen bir kar???m olan s?va malzemesiyle sa?lamla?t?r?lm??t?r. Yine ah?ap olan sokak kap?lar?n?n da soka?a bakan taraf? kal?n teneke ile kaplanm?? ve korumaya al?nm??t?r.

Ah?ap i� mek�nlarda hem ihtiyac? kar??lamada hem de s�slemede kullan?lm??t?r. Oda kap?lar?, pencereler, pencere i� kapaklar?, dolaplar, k�bbiyeler, camek�nlar, dolap kapaklar?, �ekmeceler ve duvar kaplamalar? ah?aptan yap?lm??t?r. Evin temel ihtiya�lar?n?n sa?l?kl? bir malzeme olan ve g�ze ho? g�r�nen ah?aptan yap?lmas? beraberinde ah?ap i?iyle u?ra?an mesleklerin geli?mesini de sa?lam??t?r. Gaziantep�te �nacarl?k� mesle?i g�n�m�ze kadar ayn? isimle an?larak gelmi?tir. ?�erisi ah?apla kapl? olan odalara �nacarl? oda� denilmektedir. Baz? aileler kendine bu mesle?i soy isim olarak alm??t?r.

Antep evlerindeki ah?ap s�slemeler genellikle oda kap?lar?nda, pencere i� kapaklar?nda, dolap kapaklar?nda yap?lm?? olan oymalard?r. Ayr?ca dolaplar?n ve pencere i� kapaklar?n?n farkl? modelleri de g�ze �arpmaktad?r. Bu kapaklar ve kap?lar?n �zerinde servi a?ac?, �i�ek demeti veya vazo i�erisinde �i�ekler, sarma??klar ile �e?itli hayvan fig�rleri yap?lm??t?r. Nadiren de olsa baz? evlerde ah?ap s�slemeler aras?nda kabartma olarak dini terimler ile tarihler kaz?nm??t?r. Evlerde en �nemli oda olarak kabul edilen �ba? oda�n?n tavan? yine ah?ap kullan?larak ba?dadi sistemle tekne tavan veya kubbe tavan olarak yap?lm??t?r. Bu tavanlar?n �st k?sm? ise �at?d?r. Antep evlerinde �k?rma �at?�(45 derece e?imle yap?lan �at?) olarak adland?r?lan �at?lar bulunmaktad?r. Odalar?n �zerinde dam olmaz. Di?er oda tavanlar?nda �o?unlukla ta??y?c? olarak s?r?klar kullan?lm?? olmas? yan?nda �st� yine �at? ile kapat?lm??t?r.

 

Demir ??�ili?i

Antep evlerinin yap?m?nda demir, ihtiya� duyulan her alanda kullan?lm??t?r. Ba?lant? eleman? olarak kullan?lmaktan, korkulu?a, pencere parmakl???ndan kap? tokma??na kadar her yerde demir g�rmek m�mk�nd�r

Antep evlerinin kemerli sokak kap?lar?n?n �st k?sm?ndaki b�l�m�n�n kapat?lmas?nda ve i�eri giri?in engellenmesinde demir parmakl?klar ve �?ahar� denilen bir t�r demir �rg� kullan?lm??t?r. Yass? demirin b�k�lerek ?ekil almas?ndan ve daha ince sa�larla ba?lanmas? sonucunda elde edilen ?aharlar ayr?ca bodrum pencerelerinde, ku? ta?alar?nda kullan?lm??t?r. Bu i?lemde per�in, lehim veya kaynak kullan?lmam??t?r. �e?itli alanlarda kullan?lmak i�in yap?lan ?aharlarda bitkisel motifler ve geometrik ?ekiller g�r�lmektedir.

Evlerin soka?a bakan ve bah�eye bakan pencerelerinin t�m�nde demir korkuluklar yap?lm??t?r. Demir korkuluklarda yass? lamalar ve yuvarlak demirler kullan?lm??t?r. Demirler korkuluklar yap?l?rken birbirinin i�erisinden ge�irilerek mukavemet sa?lanm??, lama ve yuvarlak demirlerin u�lar? pencerelerin i� k?s?mlar?na a�?lan deliklere yerle?tirilerek sa?lamla?t?r?lm??t?r.

10376825_672995652777154_1325220425981203242_n

Demir malzemelerin kullan?ld??? di?er �nemli bir alan ise merdiven korkuluklar?d?r. Binan?n d???nda yap?lm?? olan ankastre(Bina d???nda binaya yap???k ta? merdiven) merdivenler olsun, i� mek�nda yap?lm?? olan merdivenler olsun mutlaka demir korkuluk yap?lm??t?r. Alt ve �st k?s?mlar? lama yass? demirden olu?an korkuluklar?n baz?lar?nda dikine yuvarlak demirler konulurken genellikle ?aharla kaplanm?? ve desenler verilmi?tir. Merdiven ba?lar?nda bronz veya pirin� d�k�m olarak yap?lm?? topuzlar bulunmaktad?r.

 

 

Kap?lar ve Aksesuarlar?

Antep evlerinin kap?lar?, yap?m teknikleri, kullan?m ama�lar? ve sanatsal �zellikleri olarak bak?ld???ndan bir�ok y�n�yle sanat eseri oldu?u g�r�lmektedir. Kullan?lan malzeme, bi�im, yap?l??? ve kullan?m ama�lar? geleneksel mimari i�erisinde �zel bir konumu vard?r. �zellikle kap? �zerinde bulunan aksesuvarlar, yerel k�lt�rde �nemli bir yer tutan geleneklerin �rf ve adetlerin yans?t?ld???, uyguland??? alanlardan birisidir.

Kap?lar?n �zerindeki motifler, ?ak?ak? ve tokmaklar Osmanl? d�neminde, hatta Sel�uklu d�neminde bir sanat g�stergesi olarak kabul g�rm�?t�r. �zellikle kap? tokmaklar?, demir������ i?leme sanat? ve d�k�mc�l�?�n o d�nemdeki durumunu, sanata verilen de?eri anlatmas? bak?m?ndan �nemlidir.

Antep evlerinin sokak kap?lar?ndaki topuz ba?l? �ivilerle olu?turulan servi a?a�lar?, vazo i�erisinde �i�ek motifleri, geometrik ?ekiller birbiriyle benzerdir. En �ok kullan?lan motif ise servi a?ac?d?r. Hayat a?ac? olarak da bilinen servi a?ac? betimlemesi, kimi zaman ya?am? ve sonsuzlu?u, kimi zaman da hayat?n devaml?l???n? simgelemi?tir. Hayat a?ac?, tarihi �e?melerde, mezar ta?lar?nda, evlerin dolaplar?ndaki ah?ap i?lemelerde, pencere i� kapaklar?nda ve oda kap?lar?nda da kar??m?za �?kmaktad?r. D?? mek�nlarda sokak kap?lar?nda yer almas? servi a?ac?n?n yani hayat�� a?ac?n?n g�nl�k ya?amla i� i�e girdi?inin g�stergesidir.

antep ev yeni

Antep evlerindeki sokak kap?lar?, kap?lar?n b�y�kl�?�ne g�re birka� model yap?lm??t?r. Tek kanatl? kap?lar, �ift kanatl? kap?lar ve enikli kap?lar olarak s?ralamak m�mk�nd�r. Tek kanatl? kap?lar?n geneli dikine dikd�rtgen ?ekilde olup kemerli veya atlama ta?? ile yap?lm?? giri?lerde kullan?lm??t?r. Kemerli kap? giri?lerindeki kap? dikd�rtgen olarak yap?lm?? ancak �st k?sm?ndaki yar?m daire ?eklinde b�l�m demir parmakl?k veya demir ?ahar ile �r�lm�?t�r. Dikd�rtgen d�z kap?larda ise �st b�l�m olmaz ve kap? tek par�ad?r. ?ki kanatl? kap?lar genellikle giri?i geni? olan evlerde uygulanm?? olup kap? kanatlar? daha k���k yap?lm??t?r. �ift kanatl? kap?lar nadir olarak bulunmaktad?r. Antep evlerinde daha �ok tek kanatl? kap?lar yap?lm??t?r. Enikli kap? denilen model ise konak tipi b�y�k evlerde kullan?lm?? olup eve atlar ile develerin girmesi i�in planlanm??t?r. Kap?n?n sa? taraf?nda normal kap?dan daha k���k bir kap? yap?lm??, b�y�k kap? a�?lmadan eve giri? sa?lanm??t?r. Bu kap? ?ekline han kap?lar?nda da rastlanmaktad?r.

�zellikle kemerli kap? giri?lerinin �er�evesindeki ta?lar keym?h ve karata? ile yap?lm?? olup birer atlamal? olarak kullan?larak renklerden motifler �?kar?lm??t?r. Baz? kap?larda kap? �er�evesine g�m�l� s�tunlar konulmu? ve s�tun ba?lar? mukarnaslarla s�slenmi?tir.

Antep evlerinin sokak kap?lar?nda kullan?lan aksesuarlar, ?ak?ak?, tokmak, �ark, kilit, s�rg� ve �ivilerden olu?maktad?r. Kap?lar kal?n k�t�klerden yap?lm??t?r. D?? y�zeyi do?a ?artlar?na kar?? kal?n sa� ile kaplanm??t?r. Topuz ba?l? �ivilerle sa?lamla?t?r?lm??t?r. Bu �iviler ayr?ca kap? �zerinde s�slemeler i�in kullan?lm??t?r.

�e?itli modellerde yap?lan tokmaklar kap?n?n �st k?sm?nda ve ortada yer al?r. Demir olarak yap?lm?? olanlar?n yan?nda pirin� ve bronz d�k�m olarak yap?lanlar? vard?r. El ?eklinde yap?lan tokmaklar?n d???nda �e?itli hayvan fig�rleri kullan?larak yap?lan, �eki� modeli veya insan y�z�n� and?ran modelleri vard?r. El modeli yap?lan tokmaklar?n sa? el olmas? ve parma??nda y�z�k bulunmas? dikkat �ekicidir. Tokma??n b�y�kl�?� kap?n?n b�y�kl�?� ile orant?l?d?r. B�y�k ve g�steri?li kap?larda b�y�k erkek eli ?eklinde tokmaklar bulunur. K���k kap?larda ise pirin� d�k�m zarif kad?n eline benzer tokmaklar vard?r.� Tokmaklar?n sa? el olmas? kuvveti, parma??ndaki y�z�k birlik beraberli?i simgelemektedir. El ?eklindeki kap? tokmaklar?n?n avu� i�erisinde yuvarlak bir top veya elma ?eklinde bir b�l�m vard?r ki bu kap? �zerindeki ayna denilen k?sma vurulan yerdir. Kap?ya monte edilmi? olan ayna kal?n bir demirden olu?ur. Tokma??n vurulmas?yla ses �?kmas?n? sa?lar.

El ?eklindeki tokmaklar?n yan? s?ra �eki� ?eklinde olanlar, havyan fig�rleriyle s�slenmi? olanlar, insan y�z�n� g�steren modeller ve ustan?n kendi zevkine g�re yapt??? �ok �e?itli demirden yap?lm?? ?ekiller bulunmaktad?r.

Antep Evlerindeki tokmaklar el, �eki� ve hayvan fig�rleriyle s�slenmi?tir. ?nsan y�z�n� and?ran modeller ise �ok az yap?lm??t?r.

Yine kap?n?n d?? y�zeyinin kilit k?sm?na yak?n b�l�m�nde bulunan ?ak?ak? �nemli bir aksesuvard?r. Kap?n?n kapat?lmas? i�in �ekme kolu olarak kullan?l?r. Ayr?ca d??ardan gelen misafirlerin ev sahibine geldiklerin duyurmak (zil gibi) i�in de bir ara�t?r. Yuvarlak, oval ve farkl? ?ekillerde yap?lan ?ak?ak? n?n(?ak?ak? kap? �ekme koludur) tokmaklar gibi bir������ aynas? bulunur. Ancak ?ak?ak?n?n aynalar? d�k�md�r, kap?ya birlikte monte edilir. Aynalar genellikle papatya modeli olup bitkisel motifler i�erir.� ?ak?ak? farkl? model ise aynas? da ona uygun yap?l?r.

Antep evlerindeki sokak kap?lar?nda hem tokmak hem de ?ak?ak?n?n bulunmas?n?n yerel k�lt�rde farkl? bir �zelli?i vard?r. ?slamiyette ev ya?am?n?n d??a kapal? olmas?ndan dolay? sokak kap?s?n?n i�eriden g�r�nmesi m�mk�n olmamaktad?r. Gelen ki?inin erkek mi, �ocuk mu yoksa kad?n m? oldu?unun g�r�nmesine olanak olmad???ndan kap?da bulunan aksesuarlar devreye girmektedir.

?�yle ki: kap?ya gelen ki?inin tokmak veya ?ak?ak?y? kullanmas?yla erkek, �ocuk veya kad?n oldu?u anla??l?r. ��nk� gelen ki?i e?er erkek ise yaln?zca tokmak ile kap?l? �alar. B�ylece evde bulunanlar, yani �zellikle kad?nlar ona g�re ��rt�n�r kap?y? a�arlar. E?er gelen kad?n veya �ocuk ise ?ak?ak? ile kap?y? �alar ve kad?nlar daha rahat davran?rlar. Bu gelenek Gaziantep ya?am k�lt�r�n�n bir par�as?d?r.

Kitabeler

Antep evlerinin �o?unlu?unda dini ibareler, �zl� s�zler, bina yap?m?yla ilgili bilgiler ve tarihler i�eren kitabeler bulunmaktad?r. Evlerin d?? cephelerindeki s�sleme unsurlar?ndan birisi olan kitabeler, yaz?ld??? d�nemin sosyal ve ekonomik hayat? hakk?nda da bilgiler vermektedir. Kitabeler ta? �zerine kabartma veya oyma yaz? ?eklinde yap?lm??t?r.

Boyama tekni?i ile yaz?lm?? kitabeler �o?unlukla i� mek�nlarda bulunur. Baz? kitabeler �e?itli geometrik ve bitkisel motiflerin yan?nda g�� ifade eden aslan resimleriyle de s�slenerek daha g�steri?li hale getirilmi?tir.

Antep evlerindeki kitabelerde evin sahibi, yap?l?? tarihi gibi bilgilerin yan? s?ra, �Ma?allah�� �Ya Haf?z � �Ya Kerim� �Ya Rahim� �H��vel Gaffar� �Bismillahirahmanirrahim� gibi dini ifadeler yer almaktad?r. Bir k?s?m kitabelerde g�zel s�z ve �zl� s�zlere de rastlamak m�mk�nd�r. Kitabelerin �o?unlu?u Osmanl?ca yaz?lm??t?r. Ermeni harfleriyle yaz?lm?? olan kitabeler de bulunmaktad?r. Ermenice yaz?l? kitabelerde de dini ifadeler kullan?lm??t?r.

Yine Antep evlerinde kitabelerde nazardan korunma, Allah�a ?�kretme gibi konular i?lenirken edebi manzumelere de (?iir ve maniler) rastlanmaktad?r. Kitabelerin b�y�k bir �o?unlu?u s�l�s ve talik hatt?yla yaz?lm??t?r.

Tavan ve Kalem ??i�S�slemeler

Antep evlerinde sanatsal a�?dan en �nemli alanlar tavanlar?d?r. 18. y�zy?l?n sonlar?nda ?pek Yolu(?pek yolu farkl? ula??m ara�lar?yla farkl? ama�larla da olsa kullan?lmaktad?r) �zerinde bulunan Gaziantep�te ticaret geli?mi? ve dolay?s?yla yap?la?ma h?zlanm??t?r. Belirli� bir ekonomik g�ce ula?an baz? aileler o d�nemlerde b�y�k konak tipi evler yapt?rarak sanat alan?nda yar??a girmi?lerdir. ?ehir d???ndan bir�ok sanat�? getirtilerek evlerin i�inde �zellikle kalem i?i s�sleme, bezeme ve resimler yapt?r?lm??t?r. Bu evlerdeki kalem i?i s�sleme ve resimlerin bir k?sm? g�n�m�ze kadar gelmeyi ba?arm??t?r. O d�nemde sanata ve sanat�?ya �nem verilmi? ve desteklemi?tir. Antep evlerinde uygulanan tavan yap?lar? yaln?zca bu y�rede g�r�lmektedir. Tekne tavan olarak bilinen tavan modelinde tavan, oval tasarlanm?? ve kat kat yukar? y�kselen ?ekilde yap?lm??t?r. Tekne tavan,� bir teknenin alt?ndan g�r�n�?�ne benzerli?i dolay?s?yla bu ismi alm??t?r. Tavanlar daha sonra kalem i?i s�slemelerle zenginle?tirilmi?tir. Ayr?ca Antep evlerinde yar?m tekne tavan, kubbe tavan, kesik kubbe tavan, s?r?kl? tavan ve d�z tavan gibi modellerde uygulanm??t?r. Tavan uygulamalar? bak?m?ndan zengindir. Antep evlerindeki tavan s�slemeleri, tavan eteklerindeki kalem i?i s�slemeler ile duvar ve tavan resimleri di?er� ?ehirlerdeki s�slemelerle farkl?l?klar g�stermektedir. D�z tavanlar �zerinde bereket boynuzlar?yla s�slenmi?, sarma??k ve �i�ek demetleri ile zenginle?tirilmi? tavanlar dikkat �ekmektedir. Yine d�z tavanlar �zerinde kartu?lar i�erisine yerle?tirilmi? manzara resimleri ve Osmanl? armalar? gibi bir�ok resim yer almaktad?r. Resimlerin bir�o?unda deniz, g�l ve ?rmaklar tasvir edilmi?tir. Baz?lar?nda yel de?irmenleri, ?stanbul K?z Kulesi ve hayali manzaralar resmedilmi?tir.

 

Taban D�?emeleri ve Havuz (Gane)

Evlerin a�?k ve kapal? alanlar?nda yer alan �e?itli renklerdeki ta?lardan olu?an taban d�?emeleri Antep evlerinde sanat eseri olarak kar??m?za �?kmaktad?r. Geometrik ?ekillerin yo?un olarak kullan?ld??? bah�e ve sofa yer d�?emelerinde yerel ta?lardan keym?h, bazalt karata?, k?rm?z? ve beyaz mermer g�ze �arpmaktad?r.

tabandosemedetay.jpg

Bah�eli evlerin �o?unlu?unda k���k veya b�y�k bir havuz yap?lm??t?r. Havuzlar evlerin b�y�kl�?�ne ve g�steri?ine g�re farkl?l?klar g�stermektedir. Antep evlerinin bah�esinde yer alan bu havuzlara �gane� denilmektedir. Havuzlar genellikle sert ve kayams? olan keym?h ta??ndan veya bazalt karata?lardan yap?lm??t?r. Havuz ta?lar?n?n birle?ti?i yerler pirin� d�k�m ba?lant? elemanlar? kullan?larak sa?lamla?t?r?lm??t?r.

Bah�e taban d�?emelerinde motifler uygulan?rken b�t�nl�k g�z �n�ne al?nm??t?r. Yer d�?emesi yap?lacak alan bir �er�eve i�erisine al?narak uygulanacak motifin evin di?er b�l�mlerindeki yer d�?emeleriyle uyum i�erisinde olmas?na dikkat edilmi?tir. �er�eve i�erisine al?nan b�lgenin k�?elerine simetrik desenler, orta b�l�m�ne ise geometrik motiflerden olu?an �e?itli desenler yap?lm??t?r. Karata? ve beyaz mermerden olu?an taban d�?emeleri baz? oda i�lerinde, oda giri?lerinde (e?iklik) ve sofalarda kullan?l?rken bah�elerdeki taban d�?emelerinde k?rm?z? mermer ba?ta olmak �zere yerel ta? �e?itleri kullan?lm??t?r. Ayr?ca oda giri?lerindeki �e?iklik�� b�l�m�n�n taban d�?emelerinde kullan?lan ta?lar, oda taban?ndan daha engin olan e?ikli?inin yan duvarlar?nda da kullan?lm??t?r. E?ikliklerin yap?s?, oda b�y�kl�klerine g�re de?i?mektedir.

Evlerin hayatlar?nda bulunan bu havuzlar?n derinli?i fazla olmamakla birlikte daha sonraki d�nemlerde k���k f?skiyeler konulmu?tur.

Antep ya?am hayat (8)

Hayat (Bah�e)

Sokak kap?s?ndan ilk girilen yer bah�edir. Y�ksek sa??r duvarlar?n arkas?nda gizlenmi? alanlard?r. Dar sokaklardan veya �?kmaz sokaklardan ge�ilerek girilen bah�e ta? d�?emeleriyle dikkat �eken mek�nlard?r.

Sokaktan bah�eye bir koridordan veya �zeri kapal? dar bir ge�itten ge�ilerek girilir. Bu y�ntemle kap? a�?k olsa dahi i�erinin g�r�nmesi engellenmi? olur.

Gaziantep�te i�e d�n�k olarak yap?lan evlerin merkezi olan bah�e, farkl? isimlerle an?lmaktad?r. ?� Anadolu b�lgesinde oldu?u gibi bah�eye Gaziantep�te �hayat� Kilis�te �havu?� denilmektedir.

gane hayat do?an �zdin� ya?am

Bah�enin bina d???nda kalan duvarlar? y�ksektir. Gaziantep�te bah�e duvarlar?na �s�y�k� denilmektedir. Duvarlar?n �st k?sm?na boydan boya ��gen ta?lar dizilir ve duvar?n �zerine fazla y�k binmesi �nlenmi? olur. Bu ta?a �harpu?ta� denilir.

Aile mahremiyetinin korunmas?, sokak ve kom?ular ile irtibat?n kesilmesi i�in y�ksek yap?lan duvarlar?n r�zg�r? �nlememesi i�in tedbirler al?nm??t?r. Bunun i�in bah�e duvarlar?n?n �st k?sm?nda ta?lar aras?nda bo?luklar b?rak?lm??t?r. B�ylece havan?n bah�e i�erisindeki hava dola??m? sa?lanm??t?r.

Bah�e i�erisinde g�nl�k kullan?m i�in gerekli olan donan?mlar yer almaktad?r. Her evin bah�esinde kuyu, farkl? �l��lerde k���k bir havuz, k���k depolu �e?me ile �z�m tepelemek i�in kullan?lan kayadan oyma veya tahta �sal� bulunur.

Bah�e evin merkezinde olup b�t�n ya?amsal faaliyetlerin ger�ekle?ti?i, g�nl�k i?lerin yap?ld???, misafirlerin a??rland???, sosyal hayat? da i�inde bar?nd?ran bir mek�nd?r. Yemeklerin yap?ld???, yendi?i, k??l?k zahirelerin haz?rland???, �ama??rlar?n y?kand???, s?cak yaz g�nlerinde de yatmak i�in kullan?lan bu alan ayn? zamanda �ocuklar?n oyun oynad???, d�?�n ve ni?an gibi toplant?lar?n yap?ld??? yerdir. Yemekli davetlerin verildi?i ve misafirlerin a??rland??? yer yine bah�edir.

Evlerin di?er b�l�mlerine buradan ge�ilir. Mutfak, bodrum, ah?r, tuvalet ve� alt odalara bah�eden girilir. Tuvalet ise genellikle sokak kap?s?n?n yan?ndad?r.

�st odalara ve sofalara �?k?lan ankastre merdivenler yine bah�eye ba?l?d?r. Bah�ede mutlaka ekinlik bulunur. Ekinlikte asma ve �e?itli �i�ekler ekilidir. �i�ek saks?lar?nda reng�renk �i�ekler bah�enin her k�?esini s�sler. Bu da, evlere daha ho? bir g�r�n�m katar.

Pencereler

Antep evlerinde ilk bak??ta �ne �?kan, gizemli, sanatsal �zellikler ta??yan yerler pencerelerdir. Odalarda, sofalarda, bodrumda, �at? kat?nda farkl? ebat, ?ekil ve �zellikleri olan pencereler yap?lar?n nefes ald??? yerlerdir.

Pencereler kullan?ld??? yere ve ihtiyaca g�re ?ekillenmi?, kimisi �ift kapakl? yap?larak do?a ?artlar?n? g�?�slemeye �al???rken kimisi g�n ?????ndan faydalanmak i�in yap?lm??t?r.

tasbinanacar.jpg antep marangoz

Odalar?n pencereleri bas?k kemerli veya atlama ta?? kullan?larak d�z olarak yap?lm??t?r. Ayn? odadaki pencerelerin tamam? ayn? b�y�kl�kte olup odan?n bah�eye bakan taraf?na konulmu?tur. Odan?n sofaya a�?lan kap?s? var ise burada da mutlaka pencere bulunur. Oda pencereleri m�mk�n oldu?u kadar sokak taraf?na yap?lmaz. E?er yap?lmas? gerekiyorsa panjurlar(Ah?ap ve enine katmanl?yada �rg� ?eklinde �?talardan yap?l?r) ile kapat?l?r ve i�erisinin g�r�nmesi �nlenmi? olur.

Ayr?ca her oda penceresinin �st k?sm?nda k���k havaland?rma penceresi bulunur ki buna Gaziantep�te �ku? ta?as?� denilir. Oda pencerelerinin d?? k?sm?nda demir parmakl?k vard?r. Demir parmakl???n hemen arkas?nda ah?ap caml? pencere ve i� taraf?nda ise ah?ap kapaklar? bulunur. ?� kapaklar odan?n duvarlar?ndaki ah?apla uyumludur. Oda pencerelerinin �st k?sm?ndaki ku? ta?alar?n?n odaya bakan taraf? caml? bir pencere kanad? ile kapat?lm??t?r. ?htiya� duyuldu?unda a�?l?r. Oda pencerelerinin derinli?i oda duvar?n?n kal?nl???yla ayn?d?r.

Antep evlerinde baz? odalara sofalardan giri? yap?l?r. Odaya giri? yap?lan kap?lar?n iki taraf?nda sofaya bakan pencereler konulmu?tur. Antep evlerinde farkl? sofa tipleri oldu?u i�in sofaya a�?lan pencere say?lar? da farkl?d?r. Antep evlerinde sofalar genellikle �st katta bulunur. �st kattaki t�m odalara sofadan ge�ilir. ?� sofal? veya orta sofal? evlerde sofaya bakan pencere say? da di?erlerine g�re fazlad?r. Sofa pencereleri ile odalar?n di?er pencereleri ayn? modelde yap?lm??t?r.

Bah�eden girilen odalar?n alt katlar? bodrum olarak yap?lm??t?r. Bir�ok evde bodrum kat?ndan daha a?a??da ma?aralarda vard?r. Havaland?rma ve ???k ama�l? olarak bah�e seviyesinden �ok az y�ksek yap?lan bodrum pencereleri oda pencerelerinden k���k, ku? ta?alar?ndan b�y�k pencerelerdir. Bu pencereler demir korkuluk veya demirlerin b�k�lerek ?ekil verilen ?aharlarla kapat?lm??t?r. Bodrum pencerelerinin i� k?sm?nda herhangi bir kapak veya kanat bulunmaz. Bodrumlardan inilen ma?aralarda ise pencere yoktur.

Antep evlerinde �at? bulundu?u i�in �at? aras?n?n ???k almas? amac?yla ku? ta?alar?n?n �st�ne denk gelen b�l�mlere bodrum pencereleri b�y�kl�?�nde �at? kat? pencereleri yap?lm??t?r. �at?ya yak?n b�lgede yap?lan bu pencerelerin d?? k?sm? demir ?ahar ile kapl?d?r.

Oda ve Sofalar

Antep evlerinin yap?sal �zelliklerinin belirgin olarak g�r�ld�?�, ah?ap i?�ili?inin ve s�sleme sanat?n?n kendini ifade etti?i yer oda ve sofalard?r. Odalar ba?oda, yani misafirlerin a??rland??? oda ba?ta olmak �zere de?i?ik ama�larla kullan?lan odalar farkl? isimler al?rlar. Odalar?n en az bir y�z�n�n� bah�eyi g�rmesine dikkat edilir. Genellikle odalar?n sokak taraf? sa??r ve kapal?d?r. hgh for sale

Antep evlerinde sofalar genellikle binaya d??tan yap???k merdivenlerle �?k?lan ikinci katta bulunmaktad?r. Bah�e seviyesinde olanlarda mevcuttur. Sofa giri?leri kemerli, s�tunlu alanlard?r. S�tun ba?lar?nda mukarnaslar ve �zenli bir ta? i?�ili?i mevcuttur. Antep evlerin d?? sofal? planlar da kullan?lm??t?r. Odalara sofalardan ge�ilir. Yan duvarlar? ve s?rt? kapal? olan sofalar?n a�?k y�z� bah�eye bakar. Zaman i�erisinde so?uktan korunmak amac?yla sofan?n a�?k y�z� ah?ap ve cam ile kaplanm?? kapat?lm??t?r. Sofa duvarlar?nda s�slemeler, resimler ve tavanlar?nda kalemi?i s�slemelerde geometrik desenler, manzara resimleri ve bitkisel motifler bulunur. Duvarlara ve tavan bord�rlerinin bulundu?u yerlere servi a?a�lar?, �i�ek demetleri ve d�?sel manzaralar yap?lm??t?r. Tavan y�ksektir ve bah�eye do?ru sa�ak �?k?nt?s? vard?r. Sofa tavanlar? kesik kubbe ve kubbe tavan olarak yap?lm??t?r. ����������� Sofalardan odalara �ift kanatl? ah?ap kap?lardan girilir. Y�ksek tavanl? sofalarda sofaya a�?lan kap? ve pencerelerin �st k?s?mlar?nda ku? ta?alar? da bulunur.

Kapal? plan tipinde yap?lan Antep evlerinin odalar? soka?a kapal?, bah�eye y�nelik olup s?ral? pencereleri bulunur. Odaya, y�ksek bart??(Odaya girilirken e?iklikten y�ksek olan ta?) ta??ndan e?ikli?e inilerek girilir. E?ikli?in i�i k?rm?z? mermer veya beyaz mermerden olu?an s�slemelerle kapl?d?r. Oda taban? ?ap denilen s?va ile yap?lm??t?r. Nacarl? ev olarak an?lan odalar?n duvarlar? ah?apla kapl?d?r ve g�mme dolaplar? mevcuttur. Yatak dolab?, yorgan dolab?, k�bbiye, camek�n, mahmil gibi isimlerle an?lan dolaplar her odada bulunur. Tavanlar s?r?kl? tavan, kubbe tavan, kesik kubbe, tekne tavan veya yar?m tekne tavan gibi �e?itli modellerde yap?lm??t?r. Tavanlar kalem i?i s�slemeler ve resimlerler bulunmaktad?r.

Antep evleri mimarisi, yap? ta?lar?n?n �zellikleri ve planlar? bak?m?ndan Gaziantep�in ya?am k�lt�r�n� yans?tmaktad?r.

Ali ATALAR

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir